Jak wiadomo jednak, sporna jest w nauce z kolei sprawa istnienia owych „wrodzonych skłonności”. Otwarte również pozostaje pytanie, czy w ogóle można normować i sterować zachowaniami ludzi uwzględniając wszystkie istniejące możliwości. Wydaje się raczej, że każde normowanie i regulowanie jest związane zawsze z wyborem i ograniczeniem wariantów.
Nie mniej prominentni od M. Mead myśliciele, jak Erich Fromm, wychodząc z opartej na psychologii głębi (Tiefenpsychologie) psychologii społecznej, widzą w tym wiecznym napięciu pierwotnych popędów i biologicznych dążeń oraz w konflikcie ze społecznymi dążeniami do ich regulacji siłę napędową i klucz do zagadki historycznych i politycznych przemian samego społeczeństwa.
W rozważaniach pedagogicznych często miesza się z sobą i używa zamiennie dwóch pojęć: „norma statystyczna” i „norma pedagogiczna” (czy etyczna). Przez „normę statystyczną” rozumie się umowny przedział, w jakim jakieś zjawisko (zmienne, stopniowalne i mierzalne) uznaje się za względnie zrównoważone i nie wykazujące niepożądanego nadmiaru lub niedomiaru w stosunku do stanu stwierdzanego u większości osobników tej samej kategorii. W tym sensie pedagodzy mówią o „wieku dojrzewania w normie”, o „wieku inicjacji seksualnej w normie”, ale także o „onanizmie w normie” (jeśli pojawia się w wieku dorastania i nie ma charakteru zbyt nałogowego oraz nie przybiera postaci osobliwej itd.). Czymś innym jest „norma moralna” lub „pedagogiczna”, wyrażana jako zdanie orzekające lub wykrzyknikowe określające powinność wychowanka („Panuj nad swoim popędem!”, „Należy unikać stosunków\płciowych nie opartych na miłości”, „Onanizm nie jest szkodliwy fizjologicznie, ale należy go ograniczać ze względu na pozaseksualne przyczyny” itd.). Pozornie odmienność obu rodzajów norm jest wyraźna. Norma statystyczna ma charakter głównie porządkujący i klasyfikujący w sposób opisowy zjawiska mogące w rozmaity sposób przebiegać w danej zbiorowości. „Norma pedagogiczna” Gub moralna) określa wartość poszczególnych zachowań: formułuje warunki, pod jakimi danemu zachowaniu może być przypisana pozytywna wartość, oraz określa zachowania potępiane. Za pomocą norm statystycznych chcemy lepiej poznać i zrozumieć rzeczywistość, za pomocą norm pedagogicznych czy moralnych chcemy ją przeobrażać i kształtować zgodnie z ideałem (wychowawczym, moralnym itd.).
Dodaj